Leerkracht en NKC-coördinator Loes Bus van RK-basisschool De Drie Koningen (De Meern, Utrecht) deelt in dit blog haar praktijkervaringen met het ontwerpen en uitvoeren van het meest recente NKC-thema.
Hoe ziet kennisrijk, thematisch onderwijs eruit in de praktijk?
Onze school heeft in januari en februari 2024 haar vijfde schoolbrede NKC-thema gegeven: Recht op leven. Hierbij leren de kinderen, kort gezegd, hoe de macht verdeeld is in Nederland. In iedere jaarlaag, van groep 1 t/m 8 wordt tegelijk aan een thema gewerkt dat onder dit hoofdthema ‘Recht op leven’ valt. In deze korte blog deel ik graag mijn ervaringen als leerkracht om te laten zien hoe NKC er in de praktijk uitziet, zowel het ontwerpproces als de lessen zelf.
Hoe verloopt het ontwerpen in leerteams?
Voorwaarde: werken in leerteams en genoeg ontwerptijd
Onze ervaring is dat er echt goede stappen gezet kunnen worden als je in leerteams langer dan 1 uur achter elkaar met het NKC bezig kunt zijn. Die tijd wordt bij ons op twee manieren gefaciliteerd: tijdens de voorbereidingsperiode van een thema (voor ‘Recht op leven’ tussen herfst- en Kerstvakantie) wekelijks 2 uur voor ieder leerteam, en tijdens uitvoering van het thema tweewekelijks een ambulante woensdagochtend per jaarlaag. Ieder leerteam werkt het sub-thema voor zijn eigen jaarlaag uit.
Hoe kom je van curriculum en leerlijn naar concreet lesmateriaal?
Onderdeel van het NKC is een werkwijzer met training en begeleiding die je stap voor stap meeneemt in de voorbereiding van een thema. Wij pakten het als volgt aan:
- We nemen de grote lijn door, en clusteren kennis- en toepassingsdoelen.
- We maken afspraken over wat op de kennismuren (zie voorbeelden in foto’s verderop) wordt gedeeld en welke (eind)producten er gemaakt worden, zodat de leerlingen kunnen laten zien wat ze in vijf weken tijd geleerd hebben.
- We verdelen de taken. Het ene leerteam stelt een verantwoordelijke collega aan die als helikopter boven de lessen hangt en de samenhang in de gaten houdt, het andere leerteam verdeelt de lessen en komt eens in de zoveel tijd bij elkaar om de doorstroom en de samenhang van de lessen te waarborgen.
Wat levert het zelf ontwerpen op?
Onze ervaring is dat we veel energie krijgen van het samen sparren en nadenken over welke lessen we willen geven en hoe we die lessen vorm willen geven. We zijn inmiddels al een tijdje bezig met NKC en worden ieder thema beter in ontwerpen.
Wat ontzettend leuk is, is dat wij nu eigenaar zijn van de lesstof. We volgen geen methode met voorgekauwde lessen; wij bepalen zelf hoe we de leerdoelen uit het NKC aanbieden. We zorgen dat alle kennisdoelen aan bod komen en bekijken welke toepassingsdoelen bij onze clusters aan doelen passen of wat we er zelf nog bij kunnen bedenken.
We merken dat het niveau van de lessen hoog ligt, dat kinderen veel meer de samenhang zien tussen de verschillende vakgebieden en dat zowel de kinderen als de ouders en leerkrachten enthousiast zijn over hoeveel er geleerd wordt.
Hoe ziet zo’n thema er in de klas uit?
Hieronder in een vogelvlucht hoe zo’n NKC-thema eruitziet en ervaren wordt. De foto’s komen uit verschillende klassen om zo ook een beeld te geven van de doorgaande lijn binnen de school, waarbij iedere klas overigens zijn eigen inbreng behoudt.
Groep 1/2: sub-thema “afspraak is afspraak”
In het thema ‘Afspraak is afspraak’ staan de volgende onderwerpen centraal: regels en afspraken, verkeer, schoolgebouw, digitale apparaten, communiceren, internet en programmeren.
Sommige begrippen uit dit thema zijn heel concreet, andere abstracter. De collega’s van de kleuterbouw gaan vanuit een verhalend ontwerp te werk en hebben een ontzettend leuk toneelspel uitgeschreven tussen Mevrouw Netjes en Mevrouw Slordig om met name de abstractere begrippen concreter te maken. Zo kregen deze twee mevrouwen bijvoorbeeld ruzie over het gebruik van een plattegrond of Google Maps toen ze de weg kwijt waren en kon er op die manier gepraat worden over het woord ‘discussie’. Vervolgens stonden ze met pech langs de weg, waarbij er ingegaan werd op ‘het verkeer’ en ‘het probleem’ dat volgens een ‘stappenplan’ moest worden opgelost.
Bij de ene collega gaat het ontwerpen vanzelf, de andere heeft meer oefening nodig. In elk geval zorgen we er samen voor dat we een fantastisch thema neerzetten en dat iedereen grotendeels dezelfde lessen geeft. Zo helpen we elkaar ook een stapje verder in de ontwikkeling van het vormgeven aan het NKC. Aan het eind van dit thema was iedereen dan ook enorm trots op wat we hebben neergezet.
Groep 3/ 4: sub-thema “Wie is de baas?”
In sub-thema ‘Wie is de baas?’ krijgen onze leerlingen van groep 3 en 4 onder andere te maken met pittige concepten als ‘discussie’ of ‘argument’ – hoe wek je zulke concepten tot leven bij een zesjarige? Dat lukt door de kennis in stappen op te bouwen en te verbinden aan allerlei contexten. In groep 3 en 4 starten we met een video, opgenomen door de leerkrachten van de groepen 3 en 4, waarbij twee leerkrachten een bezoekje aan de dierentuin hebben gebracht, maar dit bezoekje beiden heel anders beleefd hebben: de ene juf vond het fantastisch, de andere juf vond het zielig. Vervolgens kregen de kinderen een Close Reading-tekst aangeboden: ‘De hop geeft goede raad’ (een fabel, te vinden op www.beleven.org). Door in drie sessies telkens dieper op de tekst in te gaan, kwamen bovenstaande concepten steeds op een andere en diepere manier naar boven. Uiteindelijk lieten de kinderen door middel van zelfbedachte toneelstukjes zien dat ze nu snapten wat deze concepten inhouden, zo knap!
Groep 5/ 6: sub-thema “Met recht een keuze”
Onze kinderen in groep 5 en 6 leerden wat een democratie inhoudt en gingen zelf aan de slag met De Nederlandse Grondwet, maakten daar hun eigen versie van en lieten middels een kijkdoos zien wie welke macht heeft binnen een democratie. Ook brachten zij een bezoek aan het Gemeentehuis van Utrecht. We kregen complimenten van toch enigszins verbaasde begeleiders over de kennis die de kinderen al in huis hadden.
De leerkrachten waren erg enthousiast over wat de kinderen allemaal hebben geleerd en konden reproduceren na het thema. Zo zie je hieronder op de foto’s bijvoorbeeld dat de kinderen een kijkdoos hebben gemaakt, waarbij ze een onderwerp mochten kiezen dat iets liet zien over de machtsverdeling in Nederland en schreven de kinderen een eigen versie van de Grondwet waarin naar voren kwam wat elk kind individueel belangrijk vindt aan waarden en normen.
Groep 7/ 8: sub-thema “Mondige Meute”.
In groep 7 en 8 werden de leerlingen ondergedompeld in de machtsverschuivingen door de jaren heen. Vanaf de tijd van jagers en verzamelaars tot aan nu, waar stemrecht voor vrouwen een feit werd in veel landen. Ook hier hebben de kinderen op verschillende manieren laten zien wat ze geleerd hebben: er is een muurkrant gemaakt, er is een bezoek gebracht aan Kasteel Loevestein en uiteindelijk hebben de kinderen een journaal gemaakt waarbij alle geleerde onderdelen in 1 minuut voorbijkwamen: van interviews tot toneelstukjes tot reclames.
Alle ouders zijn aan het eind van het thema uitgenodigd om in de klassen te komen kijken naar alles wat er gemaakt is. Zowel kinderen, ouders als collega’s zijn trots en enthousiast!